Sámis 22

Sámis

22/2016

Riikkapolitihkas maid dovdui ruvaš. Sámedoaibmagod-

di bággehalai 1923 gaskkalduhttit barggus. Doaibma-

goddi goit gárvvistii guokte smiehttamuša, man doaim

mahii "nannejuvvon bargolávdegoddi". Dán bargo

lávdegottis ii lean oktage sámi áirras. Iige sámi áirasiin

goassege jerrojuvvon maid sii oaivvildedje doaibmagot-

ti evttohusaid birra, eaige evttohusat sáddejuvvon čea

ruide gulaskuddamii, nu mo lei áigumuš. Nuba sámi

váikkuhus sámedoaibmagoddái gáržžiduvvui sakkarat.

Loahpaheapmi

Áigodat 1916–1923 lei árjat sámelihkadussii Ruoŧa

bealde. Sámepolitihka bastilis jienat 1910-gaskkamut-

tu rájes movttiidahtte ođđa aktivismma ja politihkalaš

mobiliserema bárrui. Vuosttas sámi riikkačoahkkin

Troandimis šattai ovdagovvan ja oaivadussan dasa, mo

sámit álbmogin ja mo sámiid oainnut galge oainnál-

mahttojuvvot. Riikkačoahkkima čađaheapmi Staares

1918 doaimmai dannemáŋgga dáfus govastahkan sáme

lihkadussii ja dan bargui, mii čájehii ahte dominere-

jeaddji govva sámiin lei vearrut. Garra mobiliserenbárru

mii gearai jagiin ovdal ja maŋŋil riikkačoahkkima, ja mii

oalgguhii servviid vuođđudit ja sámi aviissa almmuhit,

deaividii oktanaga riikkapolitihkalaš ságastallama oso-

hahkii earáhuvvan vuoiŋŋain. Doarjja man sámit ožžo

Riikkabeivviin dáin jagiin lei mihtilmas ja mávssolaš,

muhto vahágis dat ii bistán guhká. 1920-logus juo las-

ke sihke ekonomalaš ja politihkalaš váttisvuođat ja dah-

ke ahte sámesearvvit heaittihuvvojedje ja sámi aviisa il-

lá suittii almmustuvvat stáhtadoarjagahaga. Dili hedjo

neapmi dagahii ahte Sámiid guovddášlihttu (Lappar-

nas Centralförbund) nogai 1923 ovdal go lei oppa

beassange doibmii. Vaikko ledjege váttisvuođat, de lea

goit deaŧalaš nannet ahte sámelihkadus lei gievrrat ái-

godaga loahpas go dan álggus. Sámesearvvit ledje las-

sánan, sámi aviisa almmustuvai ja máŋga gievrras sá-

mi jođiheaddji ledje loaiddastan ovdan. Dát čájehii

mávssolažžan vuosttas ja nuppi máilmmesoađi gaskasaš

maŋit oasis goas sámelihkadus fas gievrrui.

Jorgalan ja heivehan davvisámegillii: Magne Ove Varsi