Sámis 22

Sámis

22/2016

Reforbma

gáibádusat

go boazodolliin leat vuoigatvuohta cegget bissovaš

ássanbáikkiid ruvnnaeatnamii. Árvalusas ovdandoalai

vuoigatvuohtaministtar Berndt Hasselrot, ahte boazo

dolliid viesut galge adnojuvvot lobihis huksehussan,

mat dál galge gildojuvvot. Lágalašvuohta ii lean alm

mage guovdileamos, muhto vuoigatvuohtaministara

cuohkki lei ahte boazodoallit galge eallit johtti sápme

lažžan. Boazodoallit healbadedje gul bargguset juos

orrojedje viesuide. Hasselrota oidnui ii váikkuhan mai-

dege dat, ahte máŋgga boazodoallis Västerbottenis ja

Jämtlánddas ja vuovddegiin ledje juo bissovaš ássan

báikkit. Baicca oaivvildii ministtar ahte eiseválddit

vedješaddat báhkkoduvvon gielddu bidjat boazodollii-

de, amaset atnit bissovaš orrunbáikkiid.

Árvalusas lei maiddái meroštallan das, gii lága čalmmiin

lei sápmelaš, nappo geas lei vuoigatvuohta boazodollui.

Hasselrot dáhtui čielga eavttuiguin gáržžidit geat dohk-

kehuvojedje boazodoallin. Eaktun ledje máttut ja bar-

gu. Áhčči dahje su áhčči galggai oktilaččat bargan bohc-

cuiguin almmá lotnolasttekeahttá eanadoaluin. Árva-

lusa cuhkiin lei maiddái sáhka vuovdeboazodoalus, ja

ministtar ovdandoalai ahte vuovddegiid bissun boazo

doalus ii leat sávahahtti. Muhto Hasselrot dattege ii evt-

tohan gieldit vuovdeboazodoalu, dasgo navddii dan

nohkat iešalddes. Evttohusat ja ságastallamat čájehedje

čielgasit mo stáhtaválddit áigo hábmet boazodoalu

dominerejeaddji ja sakka romantiserejeaddji ideala

Patrik Lanto

ámiid politihkalaš mobiliserema álgobárru

váidugođii 1906 birrasiid. Sámit ledje moanaid

jagiid áŋgiruššan Västerbottenis, Jämtlánd-

das ja Norrbottena máttit guovlluin, ja ledje vuođđu

dan vuosttas sámi organisašuvnnaid ja almmuhan sá-

mi aviissa jagiin 1904–1905. Ruhtavátni, siskkáldas

riiddut ja garra olgguldas vuosteháhku dahke lihka-

dusa ja dan ulbmiliid ovdii. Sámelihkadusa dilli heaju-

duvai velá go guokte njunušolbmo, Elsa Renberg ja Tor-

kel Tomasson, guđiiga sámepolitihkalaš lávddi Ruoŧas.

Renberg náitalii boazodolliin ja fárrii Norgii, ja Tomas-

son lohkagođii Stockholmmas ja Uppsalas. Tomasso-

na áigumuš lei bargagoahtit sámiid buorrin stáhtalaš

hálddahusas, muhto dat čájehii olatmeahttumin. Son

ozai sámefálddi ámmáhii 1916, muhto ii ožžon ámmá-

ha go lei sápmelaš. Ozai eará stáhtalaš bargguide, muh-

to ii daiddage beassan, ja šattai duhtat bargui Koppar-

berg leanačállin 1922. Almmage bállii fas sámelihka-

dussii giddet fuopmášumi 1916 rájes, go eai lean su alla

ámmátáigumušat ollašuvvan.

Ráđđehusa "sápmi galgá leat sápmi"-

árvalus

Ruoŧa ráđđehus árvalii 1917 dárkkistit jagi 1898 boazo

doallolága. Ášši lei guhká čielggaduvvon, ja ságastallo

juvvon lei mo ruoŧŧelaš sámepolitihka galggai čielg

gasmahttit "lapp ska vara lapp" ("sápmi galgá leat sáp-

mi") jurdagiid mielde. Guovdilis gažaldat lei, galggai-

Ruoŧa beali sámelihkadus 1916–1923