Sámen 1

4-5 / 64

4 Sámen 1/2014 Sámen 1/2014 5
d
FAKTAGIRJJE NUORAJDA l FÁKTAGIRJI NUORAIDE l REEKTEGÆRJA NOERIDE
Anne Lene Turi l Margrethe Bals
“Sii gehčče eará guvlui”
Mii lea givssideapmi ja movt dan bisseha.
ISBN 978-82-8263-016-0
“Sij gæhttji ietjá guovlluj”
Mij la givseldibme ja gåktu dav ganugahttá.
ISBN 978-82-8263-020-7
“Dah mupbien bealan vuartasjieh”
Mij dïhte neerrehtimmie jïh guktie dam orrijehtedh.
ISBN 978-82-8263-021-4
Haddi /Pris: NOK 200 pr bok
Diŋgo dás/Bestill her:
Dahje jeara girjegávppis!/eller spør hos din bokhandel!
“
Mijdïhteneerrehtimmie
jïhguktiedamorrijehtedh
AnneLeneTuri jihMargretheBals
ČálliidLágádus
“
Dah mubpien
bealan vuartasjieh
ČálliidLágádus
Jismijjiehgaajhkesh åssjoemneerrehtimmienbïjre jarkoestibie
dellievïenhtebebuektiehtibieneerrehtimmiemorrijehtedh.
Gærja leanoeride.Gærjaaajgalka learoehkidie jïh
lohkehtæjjidehaestedh edtjiehussjedalledh jïhdigkiedidh
mijneerrehtimmie lea, jïhmannasiniemijjiehneerrehtibie.
Gaajhkesh,dovnemaanah,noerh jïhgeervealmetjh leah
neerrehtimmiemvaaseme.Neerrehtimmie lea skuvli jïh aaj
siebredahkidåeriesmoere.Ulmie leaneerrehtimmienbïjre
åssjoem juhtiehtehtedh.
Daate leavoestesgærjadennie tjaalegeraajterisniemaam
ČálliidLágádusbuakta.
Åarjelsaemiengïele
Turi jihBals:
“Dahmubpienbealanvuartasjieh” Mijdïhteneerrehtimmie jïhguktiedamorrijehtedh
ČálliidLágádus
AnneLeneTuri (r.78) jïhMargretheBals
(r. 76) lægan jaepien 2003 raejestemaanaj-
jïhnoeri psykologinie barkeme.Daelie
lægandåakterestipendiatineRomsenUniver-
sitetesne jïhNoerhte-NöörjenUniversiteten
skïemtjegåetesneRomsesne barkeminie. “
Mij lagivseldibme ja
gåktudavganugahttá
AnneLeneTuri jaMargretheBals
ČálliidLágádus
“
Sij gæhttji
ietjá guvlluj
ČálliidLágádus
Jusdivnaguotto jadago ietjájduvvigivseldimehárráj,de
máhttáganugahttet jagáhttidahttetgivseldimev.
Girjje lenuorajda.Ulmme leoadtjot jåhtuj ájádusájtgivseldime
birra.Girjjegalggá ajhásstalitoahppijt ja åhpadiddjijt ájádalátjit
jadagástalátjitmijgivseldibme le, jamanengivseldip.Divna,
aktanmáná,nuora ja ållessjattuga ligivseldimevvæsedam.Dat
laaj skåvlåj ja sebrudagágássjelisvuohta.
Girjje levuostasjgirjjedokumentárrarájdonmajt
ČálliidLágádus almmudahtjádájnagirjijn.
Davvisámegillii
A.L.Turi jaM.Bals:
“Sijgæhttji ietjáguvlluj” Mij lagivseldibme jagåktudavganugahttá
ČálliidLágádus
AnneLeneTuri (r. 1978) ja
åmsåUniversitehta
skihppijvieson.
d
d
d
“
Mii leagivssideapmi
jamovtdanbisseha
AnneLeneTuri jaMargretheBals
ČálliidLágádus
“
Sii gehčče
eará guvlui
ČálliidLágádus
i ektui,de
tui jurdagiid
ohppiid ja
ivssideapmi
nát,nuorat
leamaiddái
ČálliidLágádus
Davvisámegillii
A.L.Turi jaM.Bals:
“Siigehččeearáguvlui” Mii leagivssideapmi jamovtdanbisseha
ČálliidLágádus
07-11-10 23:19:58
Ronald Urheim
Sámij maŋen vádtset daggu
gånnå Vuona rijkka le
gietsemus
Lilian Ryd
Ællosujtár nissuna dalloj
gå rájdoj jåhtålin­
Mikal Urheim
Ådå jáhke álggáDivtasvuonan
Gertrude Kuhmunen
Vájssá gittajage1925 rádjáj­
Erling Urheim
Dålusj gåvå subtsasti
Mikal Urheim
Gáma ja suojnneDivtasvuonan
28
Lilian Urheim
Juoga sliehpáj birra
48
Dát tjála le muhtem sierralágásj nummar dat ájgge­
tjállagis man namma le Sámen. Julevsámegiellaj.
Åvdebut lip mij aj almmudammuhtem sierralágásj
vaddusav dát ájggetjállagis oarjjelsámegiellaj. Mij
almmudip farra sierra vaddusijt julev- ja oarjjelsá-
megiellaj ienni gå segadit binnáv dajda vaddusijda
ma li ienemusát nuorttasámegiellaj. Sivva dási le
majt låhkke li diededam.
Julev- ja oarjjelsámegielak låhkke sihti farra sierra­
lágásj nummarijt dajda gielajda ienni gå unna pro-
sentoasátjav dan guovte giellaj tjállaga vaddusijn
gånnå åvddåbielle ja ienemus mij le tjáledum, vuo-
set dát le åvdemusát nuorttasámegiel vattos. Dan
hárráj le sijás boahtám njuolgga diedádusá dåjma-
dussaj.
Sámedigge galgaj ájgenis vaddet ruhtadårjav ájgge­
tjállagij Sámis. Birrusij 20 prosenta galgaj årrot tjá-
ledum julev- ja oarjjelsámegiellaj. Dav biejaj Sáme­
digge ietjas ruhtadårja vuodoárvvon. Dát le dieht-
telis buorre oarre dajna gå ulmme le ienebut tjállet
dan guovte unnes sámegielajda. Valla de boahtá
juoga mij le huj ájnas. Sámedikke rávkalvis dat ij ma-
sik dåhkki, jus julev- ja oarjjelsáme gielaga e lågå
dav tjállagav jalik dasi majdik tjále danen gå sij e
ane dát tjála le sijá.
Dán sivá diehti le dán ájggetjállaga dåjmadus tjuov­
volammajt julev- ja oarjjelsámegielaga le buktám
åvddån ja mierredam farra dahkat sierralagásj num-
marijt dajda guovte gielajda. Gå náv dagáduvvá, de
sjaddá prosentoasse badjel 20 goabbák giellaj ja ij
dåssju 20 aktan nav gåktu Sámedigge le biedjam
vuodoárvvon. Dåjmadus dårvustallá Sámedigge
galggá vuojnnet man jiermmát ja dádjadahtte dát
mierredus le dagádum ja laset ruhtadårjav ájgge­
tjállagij vaj boahtte ájge máhtti dagáduvvat sierra-
lagásj nummara julev- ja oarjjelsámegiellaj fert nup-
pe jage.
Dát ájggetjállaga vattos rievddá vehik åvdep vaddu-
sijs ma li årrum nuortta- ja oarjjelsámegiellaj. Dán-
na li binnep valla guhkep ártihkkala. Muhtema li tjá-
ledum ájggetjállagij. Muhtema li almmudum åvddå-
la, valla dálla le nágin dajt hiebadallam julevsáme
giellaj. Dåjmadus dårvustallá ájggetjála galggá
dåhkkiduvvat buorren. Dårvustallá aj oadtjot ienep
ártihkkalijt ma li tjáledum njuolgga julevsámegiellaj.
Ájggetjála Sámen le mihtos ja buorre magasijnna
gånnå vuostasjtjálle máhtti ietjasa álgov dahkat.
Måj duosstin åvddånbuktet dav tjuottjodusáv juh-
te Mikal Urheim le akta sáme oajvveålmåj, ij dåssju
julevsáme dáfon valla åvvå Sámelándan. Dan diehti
måj viehka mihá gå dán ájggetjállagin li guokta ár-
tihkkala majt Mikal le tjállám. Dan láhkáj de sjaddá
dát vadda aj Urhæjmmaj guddnedibme ja mujtta-
dahttem suv guovdálasj saje birra sáme kultuvrra-
lasj- ja sebrudakiellemin guhkes viessomájgev tjadá.
De le vil sávadit gájkajda hávsskes låhkåmbåttåjt.
Mujttet dåjmadus åvvå ávvo mielajn vuorddá ártihk-
kalijt nuppe nummarij. Dåssju dajna vuogijn sjaddá
ájggetjála låhkkij ietjasa tjála. Lehkus gåk le, dij da
huoman ietja diehtebit majt dij hálijdihpit låhkåt
ienebuv julevsámegiellaj.
John T. Solbakk ja Harald Gaski
Varru-
dagá
dåjmadusás
Lill Tove Fredriksen
SFS tjiehka
John T. Solbakk ja Harald Gaski
Varrudagá dåjmadusás
Maj-Britt Larsson
• Stálo luotta • Miehtse máná
• Ådåájggisattj ájgge
58
Harrieth Aira
• Guossen • Gieresvuoda bátte
• Aktuvuoda friddjavuohta
2
40
12
5
6
11
20
21