Sámen 1

14-15 / 64

14 Sámen 1/2014 Sámen 1/2014 15
Ådå boahtte
Jahketjuode 1800 ålluj sjaddin viehka
stuorpolitihkkalasj snåre Svieriga ja Gárj­
jelrijka gaskan, Vuona rijka ja Gárjjelrijka
gaskan ja Vuona ja Svieriga gaskan. Gár­
jjel buodoj rájáv Suoma ja Svieriga gas­
kan dajda sámijda ma jåhtålin dálvve­
guohtomijs Suoman giesseguohtomijda
Vuona merragáttijn.
Moaddása sijájs de tjállin juhte sij gullujin Könkãmã tjer­
ruj ja de sij jåhtålin dálvveguohtomijs ma lidjin danna ja
giesseguohtomijda Vuona suollujn ja Vuona merragáttijn.
Dan diehti sjaddin ilá ållo boahttsu Könkamä tjæro sis­
bælláj. Muhtema Könkamäsámijs de jåhtin oarjás lagámus
tjærojda – Saarivuobmáj ja Lájniovuobmáj. De vat sjaddin
ilá ållo boahttsu dan guovte tjæro sisbælláj. Dan diehti de
vat sij – sáme Saarivuomes ja Lájniovuomes – hæhttujin
jåhtet oarjás. Jagij 1904 ja 1908 gaskan båhtin muhtem sá­
me juohkusa Lájniovuomes gitta Sirggá ja Duorbuna tjæ­
rojda.
Jagen 1814 någåj politihkkalasj aktijvuohta Dánmárko ja
Vuona gaskan. Vuodna sjattaj iesjrádálasj Gånågisrijkka
aktidum Svierigijn. Vuodna nággiduváj dan aktijvuohtaj.
Násjåvnnålasj ájádallamvuoge Vuonan álggin de barggat
vaj Vuodna bæssá luovas dat aktijvuodas Svierigijn. Sæm­
mi buohta álgij garra dárojduhttem politihkka Nuortta-Vuonan jahketjuode 1800 maŋŋegietjen. Vuona stáhtta
sidáj dárogielak fásstaårrojt degu buodon ja duvddan
ráddnárijka Gárjjela vuostáj ja viehkedij bånndurijt årrut
Nuortta-Vuodnaj.
Svieriga sáme gænna lidjin riektáguododit boahttsujdisá
Vuonangåhtjoduvvin sábmen ma hárrin bånndurijt årru­
mis. Ja muhttijn sij aneduvvin Svieriga stáhtaviesádin
gænna lidjin riektá Vuona ednamijn.
Jagen 1905 någåj aktijvuohta Svieriga ja Vuona gaskan.
Dan diehti biejaduváj muhtem kommisjåvnnå bargatjit.
Kommisjåvnå bargov tjuovoj muhtem konvensjåvnnå Svie­
riga ja Vuona gaskan. Konvensjåvnnå baktu váldeduvvin
ierijt suollu Råmså fylkan ja stuorra oasse merragáttijs
gånnå má boahttsu Svierigis lidjin guohtum åvddåla.
Dan sadjáj rájaduvvin Svieriga sáme duobddágijda ma
lidjinSis-Råmsån. Ja de dagáduvvin tjielde ja mierreduváj
man ållo boahttsu Svieriga bieles bessin guohtot juohkka
tjielden.
Gå sáme Svierigis biesstin suollujt ja merragáttijt, de sjad­
din bájke Sis-Råmsån ilá baske. Jus boahttsujs sjattaj ilá
ållo, de doahppijin svenska oajválattja muhtem párágráfav
Værroduobddága li stáhta jalikråvnå oame. Dat
vuojnno bådij garrasappot åvddån jahketjuode 1800
ålluj. Ja gå boatsojláhka 1886 bådij, de gádoduvvin
værroduobddágaalmmulattjat. Maŋemus bále gå
værroduobdá dåhkkiduváj gávnnut Jåhkåmåhke
suohkana sisbielen, lij jagen 1862.
Gænna lidjin værroduobddága årrum gå da gádo­
duvvin, sij bessin årrot dajn ieme bájkijn nav guh­
kev gå sij viessun. Valla ij gåjt de Nils Erika áddjá
árbbim ietjas áhtje duobddágijt. Daj duobddágij
sadjáj vuododuvvin sáme tjæro gånnå rájá gaskan.
Da rájá galggin vuosedit gånnå dan ja dan tjæro
guohtomednama.
Gå guohtomednama dajna vuogijn juoge­
duvvin, de biejaduváj vuodon gånnå
juohkusij ieme guohtombájke lidjin år­
rum. Juohkusij rievtes ieme værroduobd­
dágij hárráj sjattaj dajna vuogijn vilá bis­
sot. Daj maŋeldis boahtte gænna lidjin
årrum værroduobddága, sij etjin hiejte
adnemis dajt duobddágijt ietjángå sijáj
ietjasa.
Valla gå stáhtta mierredij jådedit sámijt
nuortamus tjærojs oarjás, de gåmeduvvin
gájkká da vuoge – da gåbmånin.
Káffabåddå jåhtemin . Æhpárajågåsj 1944.