Sámis 22

Sámis

22/2016

ábiriddui; 4) NKVDas lei oalle stuorra vuoigatvuohta

"čorget" guovllu, ja sis ii lean ávki árpmu bivdit.

Jens Petter Nielsen jáhkká ahte sivva manin eiseválddit

beroštisgohte sápmelaččain lei go dát álbmot orui njealji

riikkas. Dasto sii ásse rádjaguovlluin, ja sis lei oktavuoh-

ta rájáid nuppe beallái. 1938is áššáskuhtte sápmelaččaid

ja earáid ráhkkaneamen sierra "Sámestáhta" Guoládat-

njárgii. Sii návde maiddái beakkán ruošša etnográfa ja

lappologa Vasilij Alimov gii lei Murmánskka fylkka mu-

sea direktevra leat oasálažžan. Su áššáskuhtte danin go

son dávjá gallestalai sápmelaččaid ja doalahii oktavuođa

"borgálaš" olgoriikkalaš spesialisttaiguin, ovdamearkka

dihtii Erkki Itkonen Suomas ja Just Qvigstad Norggas.

Oktan Vasilij Alimovain ledje áššáskuhttán 33 olbmo

geaid navde leat mielde sovjehtavuostálas doaimmas.

Muhtumiid eai gávdnan, earret eará Zacharij Efimovitj

Tjernjakov gii lei guođđán Guoládatnjárgga ovdalgo

terrordoaimmaid álggahedje. Illásteami ja biinnidea-

mi vuolde dovddastedje buohkat iežaset sivalažžan, ear-

ret Aleksej Ignatievitj Selivanov, priváhta boazodoalli

Voron’esiiddas (Voronje pogósttas). Su dubmejedje 5 ja-

gi ráŋggáštusbargui muhtun bargoleairras. Son ii goas-

sege máhcan ruoktot. 15 olbmo steavlidedje ovttas Ali-

movain golggotmánu 22. beaivve 1938is Leavasjovskij-vuovddis Leningráda olggobealde. Máŋggas dáin ledje

Alimova veahkkebargit go son doaimmahii iežas dieđa

laš etnográfalaš guorahallamiid. (V. V. Sorokazjerdjev

Vasilij Alymov – samernas vän – folkets fiende,

Leif Ran-

tala girjjis "Dokument om de ryska samerna och Kola-

halvön", 2006.)

Kommunisttalaš servodatgeahččaladdan mii álggahuv

vui 1917is gopmánii 1991is. Dál lea Ruošša formála

laččat demokratiija, man unna hovdengottáš Moskvas

(Kremlis) válddálaččat stivre.

Perestrojkain, ekonomalaš ođastusain, man sovjehta

laš jođiheaddji Mikhail Gorbatsjov, álggahii 1987as,

čuožžiledje Sovjetlihtu ekonomiijá ođđasisrievdadumit

ja dalle rahpasii maiddái márkanekonomiijai mudde

juvvon vejolašvuohta. Máŋggat mearkkašahtti poli

tihkalaš ja kultuvrralaš ođastusat dagahedje ahte lih-

tu ekonomalaš dilálašvuohta lei gopmáneamen ja dán

proseassa boađus lei ahte lihttu 1991as heaittihuvvui.

Go borramušgalvvut vátnugohte, fertejedje olbmot

čuožžut ráidun fidnet deaŧaleamos birgenláhkegálv

vuid. Jeltsin vuittii 1991as Ruošša vuosttas presideanta

válgga. Jeltsin ráđđehus heittihii háddemuddemiid,

njeidii hirbmosit almmolaš goluid ja rabai riikka eko-

nomiija olgoriikkaide. Ođastusat njeide eallindási hui

ollu olbmuide. Dieđusge dát rievdamat váikkuhedje

maiddái sámiid organisašuvdnabargui ja kultuvrralaš

doaimmaide. Dás duohko eai šat ožžon almmolaš doar-

jagiid eiseválddiin kanturgoluide, giellaealáskahttimii,

kursadoaimmaide ja girjealmmuhemiide.

Murmánskka guovllu lágas (2008) lea nannejuvvon ah-

te leat sápmelaččat geat leat guovllu eamiálbmot nu-

go guovddášfápmolágat (foederálalágat) leat mearri-

dan. Dán lága mielde galget sápmelaččain leat dihto

ovdamunit vai sii seailluhivčče árbevirolaš eallinvuogi,

doalahivčče máhtuid ja sullasaš beliid. Sápmelaččat leat

danin áidna eamiálbmot Guoládatnjárggas.

Easkka 1989is rahpasii Луяввьр – Lujavv’r (Lovoze-

ro), sámiid oaivegávpot, olgoriikkalaččaide. Ovttas

bargu gaskal Lujávv’r ja Kárásjoga lea leamaš ávkin bu-