Sámis 22

Sámis

22/2016

gai doaimmahit duohta fámu. "Dát ovttastus šattašii sá-

mi álbmogin", nugo son čálii.

Masoni oaivvildii maiddái ahte ovttastus dahje sear-

vi galggai leat buot ealáhusaid sápmelaččaid ovddas

buot riikkain gos sápmelaččat ásse. Sámi álbmot fertii

čohkkejuvvot, čálii son. Dalle son ii jurddašan sápme

laččaid dušše Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Ruoššas,

muhto maiddái sápmelaččaid USAs. Son lei deaivan

sápmelaččaid doppe daid jagiid go orui Amerihkás, ja

Waren Sardnes ledje doallit USAs.

Masoni evttohus ii galgan vuostálastit stáhta. "Sápme

laččat ballet Ipmilis ja gudnejahttet stáhta", son čálii.

Ferte addit keaisárii dan mii keaisárii gullá ja Ipmilii

dan mii Ipmilii gullá, livččii bures sáhttán lasihit. Muh-

to sápmelaččat leat stáhta ássit ja danin galget gáibidit

olles boargárvuoigatvuođa, oaivvildii Masoni. Nugo

dážain, de ledje sápmelaččain ge vuoigatvuođat iežaset

ealáhusaide, iežaset gillii ja iežaset servodateallimii. "Sá-

miid ovttastus" ferte danin beassat ráđđet "skuvllaid ja

ealáhusaid ja oppalohkái álbmotovdáneami", čálii Ma-

soni.

Čujuhettiin fránskka revolušuvdnii celkkii Masoni evt-

tohusastis ahte dát dat lea "friddjavuohta, ovttadássásaš

vuohta ja vielljavuohta".

Vuostáiváldin

Masoni evttohus "Sámiid ovttastusa" sisdoalu hárrái ii

ožžon 1910:s ollu fuomášumi Waren Sardnes. Dáiddii

lean menddo utohpalaš. Eat leat veadján gávdnat dalá

dáža aviissain ge maidige dán áššis. Muhto su evtto

huvvon "Sámi ovttastus" namuhuvvo goit guovtti ame

rihkálaš aviissas, Williston Graphic ja Aitkin Age.

Aviisa Williston Graphic, mii almmuhuvvui Davvi-Dakotas dieđihii čakčamánu 1.b. 1910 ahte Masoni

muhtin áiggi dassá lei vuolgán USAs, ja lei dál Skan-

dinávias. Aviisa joatká: "He has just issued an appeal to

his people to organize themselves into a Samic Federa-

tion." (Son lea aiddo almmuhan ávžžuhusa álbmogasas

organiseret iežaset Sámiid Ovttastussii.)

Ođđajagimánus 1912:s manai Masoni fas Kiinnái, ii ge

máhccan Norgii ovdal 1920-jagiid loahpas. Dat meark

kaša ahte son ii lean stuorra sámi riikkačoahkkimis

Troandimis 1917:s.

Jurdagat maid Masoni almmuhii 1910:s "Sámiid ovt-

tastusa" hárrái oažžu min jurddašit norggabeale sáme-

dikki ásaheami čiežalogiovcci jagi maŋŋil. Dás dahkko-

juvvojedje duohtan muhtun oassi su jurdagiin. Muhto

Masoni ii livččii lean duhtavaš Sámedikkiin jos livččii

beassan vásihit dan. Dál mis leat golbma, dahje njeal

lje, Sámedikki, okta juohke riikkas mas sápmelaččat or-

rot, ja danin mii eat leat olahan dasa maid Masoni dáh-

tui 1910:s. Son háliidii organiserejuvvon oktavuođa mii

olii riikkarájáid badjel.

Edvard Masoni dáhtui ahte buot sápmelaččat galge ovt-

tas loktet.

Jorgalan: Britt Rajala