Sámis 22

Sámis

22/2016

llu lea čállojuvvon sámi riikkačoahkkima bir-

ra Troandimis 1917:s, ja maŋit áigái lea dát

čoahkkin báhcán vuosttas sámi etnopolitihka

laš ihtaladdi lihkadusamanifestašuvdnan. Čoahkkimis

ledje lagabui 150 oasseváldi, geaid gaskkas ledjedušše

golbma davvisápmelačča Tromssas ja Finnmárkkus. Dát

bonju geográfalaš juohku lea dahkan ahte muhtun dut-

kit leat gávnnahan ahte politihkalaš diđolašvuohta álg-

gus ihtigođii máttasápmelaččaid gaskkas, vuosttažettiin

ElsaLaulaRenberga ja Daniel Mortensona čađa (Otnes

1970, Salvesen 1979). Muhto nugo Regnor Jernsletten

lea čájehan (1986, 1991), de ii leat historjá nu ovttačilg

golaš ja dán bihtás áigut lagabui geahčadit dáid jagiid

sámi searvebargguid.

Makkár riikkačoahkkin dát lei?

Čoahkkima beaggin odne lea ahte dás sápmelaččat

vuosttas geardde čoagganedje iežaset čearddalaš okta

sašvuhtii ja almmuhedje vuostálastima dáža sámepoli

tihkkii. Dát lea gal ieš alddes rivttes áican, muhto dát

dattege lei eanáš máttasámi dáhpáhus. Sivva oidno

sihke oasseváldiid duogážis ja daid mearrádusain mat

dahkkojuvvojedje. Boazodoalloinspektevra Kristian

Nissen lei guovddáš olmmoš čoahkkimis (Otnes 1970,

Jernsletten 1986) ja raporttastis son čoahkkáigeas

sá buot go muitala ahte dan 150 searvvis ledje "90 a

100 norske nomadelapper eller i rendrift interesser

te fastboende norske lapper" (90–100 norgalaš johtti

sápmelačča dahje dáluolbmot geain lei boazodoallo

beroštupmi) (Borgen 1997:118). Dat gii lei áŋggirdan

dán čoahkkima, Elsa Laula Renberg, dagai áibbas čielg

gasin ahte ulbmil lei oažžut oktasaš sámi oainnu boazo

guohtunáššis ja sámelágas.Duogáš lei bargumii lei álgga-

huvvon ráhkadit ođđa boazodoallolága, mas iešguđetge

láhkaárvalusat šadde olles máttasámi servodatságastal

lama duogážin. Boazodoallu lei máttasámi guovlluid

deaŧaleamos ealáhus ja 1800-logu mielde lassánedje

riiddut dáža boanddaiguin. Earenoamážit buhtadus

ovddasvástádus mii lágas lei mearriduvvon lei sápme

laččaid mielas menddo ollu boanddaid beale. Eará ášši

lei gaskavuohta ruoŧabeale boazoeaiggádiiguin, sin eks

tensiiva boazodoallu dávjá dagahii váttisvuođaid norg

gabealde mastademiid geažil. Dákkár riidoáššit gávdno

jedje gitta Tromssa fylkka rájes máttasámi guovlluide.

Dát lei dan áigge máttasámi organiserema duogáš,

máttasámi politihkka lei danin boazodoallopolitihk-

ka, čállá Jernsletten (1991:77). Dasa lassin meannuded-

je maiddái skuvlagažaldaga, earenoamážit Helgelánd-

dasámit áŋgirušše ahte boazodoallobearrašiid mánát

fertejedje oažžut oahpahusa sámegillii. Goalmmát ášši

lei organiserengažaldat. Sihke Elsa Laula Renberg ja

riikkačoahkkin ja sámi lihkadus

Ivar Bjørklund

1917