Sámen 1

52 Sámen 1/2014

Sámen 1/2014 53

viessoma birra gudi lidjin sijá berraha. Makkár

lij sijá bæjválasj viessom. Sijá iednij ja oappáj. Ja

gåktus sij sujttijin ietjasa mánájt, ietjasa goah

teulmutjijt. Buoremusát nav gåktu vidjura li år

rum lågådahtes ájgijt tjadá.

Gudi li subtsastam, siján le namma majt sij ælla

sihtam tjiehkat. Dan diehti le sijá subttsasa nav

njuolgga gåk ássje le. Ja nav duodalahttja. Ep

dárbaha guoktáladdat jus sijá giehto li riekta.

Muv ájggom le årrum gåvvit viessomtjerdav jåht

tesámij lunna. Dav viessomtjerdav mij ájn gávn

nuj nuortta Svierigin gihtta 1960 – jagij rádjáj.

Gæhttjalam gåvvit sijá ájádusájt, sijá dåbdojt ja

gåktu sijá bæjvválasj viessomtjerda såjtij årrot.

Jus mån galgav gatsostit gillurav åvdep ulmutjij

da gå sijáv buohtastaláv dálásj ulmutjij, de dan

gillurin tjuodtju akta báhko: Åvdåsvásstádus.

Mánájn ja nuorajn lij åvdåsvásstadus vaj sijá áht

jij ja iednij galgaj buoragijt mannat. Ja duodden

vaj sij ietjasa galggin biebbmat ja sujttit. Etjin val

sij noadoda ienep gå majt nahkin guoddet. Jus

etjinsidá boahttsuj barggat, de sij guodin dav

bargov. Oadtjun allasisá bargov mij sidjij hiebaj.

Bargov masta lij mákso – bálkká. Ihkap sjaddat

málestiddje, ihkap snikkár jali ihkap åhpadiddje.

Guhtik bargaj nuov ja náv

Åvvå luonndo, vuovde ja váre, dat lij sijá vies

som. Etjin sij vieso luondo lahka, valla sij vies

sun luondo sinna. Dálkke rievdaj. Ietjá dálkke

idet. Ietjá gå uddni. Ja de vidjura lidjin nav gåk

tus jábe lidjin. Gáktsa jábe lidjin sámij viesso

min. Ja da målssåsin jagev birra. Ulmutja vies

somtjerda vierttij årrot nav gåktu vidjura ja dál

ke lidjin. Valla diehtet gåktu luonndo le ja gåk

tu dan luondon viessom viertti årrot. Barggam

vuoge ja viessomvuoge ihkap ietjá láhkáj idet

gå uddni. Ietjá láhkáj majt ij åvvå máhttám árv

vedit. Máhtukvuohta viertti årrot nav ållo vaj

bierggit manáj lehkus gåk lej.

Avta goade ulmutjijn soajttin årrot viessomvuo

ge ma ællim degu nuppen goaden. Gåktus dan

goaden gárvvunin, majt sij ienemusát bårrin ja

dale nav. Divna gejna mån ságastiv, lidjin sávre

giehttot sijá ietjasa birra ja javllat sij ælla gieht

tum ietjá ællosámij birra.

Gerda Bávvál Ommá lij akta gut munji nav ålov

giehtoj. Sujttij boahttsujt ietjas ájgev, lahkusij

guhttalåk jagev. Riegádij javllamáno gassko ja

gen 1915 muhtem låvdagoaden Snjuktjajávrre

gátten. Dat jávrre le lullegietjen dan váre man

namma le Jarre ja mij le Jåhkåmåhke suohka

na sisbielen. Áhttjes lij Nils Biehtár Bávvál guhti

måttijt jagijt lij årnigålmåj Duorbuna sámesijdan.

Gå lij nielljelågenan jagák, de álgij Gerda boaht

tsujt sujttit dan juohkusin gånnå áhttjes lij. Sån

aj de diehttelis gulluj dan juohkusij gånnå áht

tjes. Sån lij aktu, lij nuoramus. Suv vielja lidjin

vuorrasappo, válldudam ja jåhtåm sierra juoh

kusijda ietjasa boahttsuj.

Ællomiehtsen ja majt dåppen

Ij le máj ællosujtto nágin låsså barggo, valla

viertti val liehket valle vádtset ja valle tjuojggat.

Nav lij dalloj. Aktak ij åvvå ussjolam ietjá lágásj

viessomtjerdav ienni gå ællosujtov. Suohtas lij

vanj ålggon miehtsijt. Ietja mij mierredijma gåk

tus gåktus. Ij aktak ietján gut rájaj mijáv duohku

jali diehki.

Boatsoj ja ulmusj lijga degu rádnatja. Imáj galla.

Boahttsu ja ulmutja rádnastallin. Ulmusj lij de

gu akta dajs viessogijs ma lidjin ælon. Degu boa

tsoj. Imáj dat galla dan tjalmmáj mij dav vuojnij.

Dálla gávnnuji muohtavuojána ja bijla. Valla

biejssti ma da ulmutjijt, Gudi daj vuodji, e nagá

tjuojggat åvvå kilomehterav. Udnásj boatsojsá

me galla ællim máhttet barggat nav gåktu mij

dålen bargajma. Sijá rubmaha buojddu ja ælla

desste vale vádtset jali tjuojggat. Másjijnaj nanna

tjåhkkåhi ja jus sjaddi juosik muohtavuojána da

gi, de sij dassta e gåsik boade.

Dålusj ájge boahttsu ganugin gåsi ulmusj sidáj.

Muhtem jåhtembálggán gávnnuj jæggálak jalgga

gåsi mij álu ælov tjoahkkijma gå lijma jåhtemin.

Tjuottjadijma jalga birra vehik háddjot ja boaht

tsu de gangugin. Dálla dat gal ij lim mannat. Ud

násj boahttsu li ilá viejtoga. Gå galgajma bår

råmboahttsuv, de mij birástijma ælov ja sjuohp

pijma dav majt ájgojma njuovvat allasimme bieb

bmon. Valla dálla. Gå ulmusj boahtá lahka, de

boatsoj dassta beri tjasská ja manná bádan.

Lidjin da ienemusát báhtja ma álggin ælon barg

gat. Valla lij dábálasj nuorra nissuna barggin

ælon desik válldudun ja mánnijin. De lij de farra

mánájt sujttigoahtet. Næjtso barggin jur sæmmi

bargov gå báhtja. Gå Gerda sjattaj gudálågenan

jagák, oattjoj sån allasis ietjas iedne boatsojmer

kav ja dajt boahttusjt ietjas nammaj ma lidjin

suv iedne årrum. Gåktu boahttsuj barggat dav

mån diehtiv. Oahppam lidjiv dajna gå lidjiv ællo

bargon årrum siegen juo måttijt jagijt. Valle tjuo

jggat. Gå mån lidjiv gålmålågenan ja nieljelåge

nan jagák de mån rijbadiv ållu buoragijt tjuojg

gat iehtjádij siegen.

Ietja má mij åhpajma majt dárbahijma

Gerda Bávvál Ommá ja Guoljok-Iŋŋgá vuojedij

ga viehka tjårrågav måttijt jánndurijt. Sijá juogos

galgaj vanj jåhttåt, sirddet årrombájkev. Noade

hiergijt vuorddin årromsajen. Såj ælon idja biejv

ve ja lik vájbbam. Valla jåvsådijga gåsi galgajka.

Divna boahttsu maŋen. De javla!

Da gudi ælon ijáv lidjin gåhtsåm, máhttin oades

tit gierrisij sinna. Duon dán rájdon, dajna gå sijd

da jådij ja rájdo moadda. Ja gierrisijs ållo. Åvde

mus rájdo lájddisdiddje lij ieddne. Åvdemusán

suv rájdon lij låjemus hiergge mij guottij unne

mus mánáv. Mánnáhiergge. Doabbusa doaje

dum. Svagá hierge hárddon. Åvtån bielen gálvo.

Sæmmi låssåda gå manná. Nuppen bielen mán

ná. Noadebielle!

Gerdan lij sierra gieris gånnå gåbttjåsa ja gájkka.

Máhtij oadet biejven gå rájdo jådon. Valla sån lij

nuorra ja sidáj vuojnnet ja gullat. Dan diet muht

tijn gierrisin ja muhttijn tjuojggat. Gå de jåvså

din idjasadjáj, goadev tsieggim, dålåv buollidam

ja vuorddemin desik biebbmo le gárves, de sláb

min da gudi vájbbam. Oaddájin liegga goaden

gåsi guhtik.

Iŋŋgá ja Gerda ejga gatjáda åvtåstik gåktu ja

gåktu. Bargajga gåk ietja sidájga. Ja vuojnnij

ga ietja gåktu galgaj bargaduvvat. Aktak ij sun

nuv bagádam. Boasstot muhttijn såj, valla de såj

ham vuojnijga gåk ij galga. Hárjjánijga ja sjattaj

ga smidábuv ja smidábuv. Ja lik sunnun da buor

re bednaga. Vuojnnin ietja majt galggin. Smidá

buv gå ulmusj.

Gerda ja Iŋŋgá åvtåmielaga. Åvtålágátja. Gå juo

ga ij mannam gåk má galgaj, de såj tjajmajga

aktan. Muhtema valla suhttin gå juoga manáj

boasstot ja beri skulldijin iehtjádijda. Ij le de

suohtas. Farra gávkas ilmme. Gerda ja Iŋŋgá såj

ejga suhtada, vájku manáj tjævto boasstot.

Goaden idedis merreduváj gudi ja gudi guovtes

galggi aktan barggat dan biejve. Gerda ja Iŋŋgá

dal agev aktan. Juoga ietján ij åvvå lam åvtåk

mielan ja njálmen. Nav de ålgus barggosadjáj

gånnå ulmusj iesj åhpaj gåktu boahttsuj barg

gat. Hárjjidalájma gå boahttsu lidjin gárden.

Suohppot ja mavgu. Boahttsu ma da gudi åhpa

din ulmutjav. Imáj dat galla le!

Sij vuoras ulmutja, vuojnni má sij gåktus dál

la boasstot barggi. Valla sij e dal tsuvke majdik.

Oahppusa ietja gåktus galggá ja gåktus ij galga!