SÁMIS Nr. 15

Sámis

15/2014

Telegrámma lei beaiváduvvon čakčamánu 20.b. 1939 ja

dat lei ná:

Suohkanbáhppa Wiig, Suortá.

Čoahkkin sámegiela ABC-girjji birra lea čakčamánu

25.b., go bere Du áhkká sáhtášii dalle boahtit.

Girkodepartementa.

Dalle son lei jo dahkan stuorra barggu tevnnegiiguin,

ja evttohan teavsttaid ja govaid. Romssa Universitehta

museas leat girjji originálatevnnegat, daid lea miella

giddevaš oaidnit.

Nie álggii – dahje jotkkii – geahčemeahttun bargu gie-

lain, riektačállin sihke sámegillii ja dárogillii, bagadallit

ja politihkkárat. Máŋga ruossalaš oaivila fertejedje ovt-

tastuvvot. Tromssa oahpaheaddjiskuvlla rektor Qvig-

stad lei su pedagogalaš ráđđeaddi ja giellameašttir, nu

lei maiddái bajitoahpaheaddji Bergersen Oslos.

Lei váttis soabadit giela alde. Margarethe Wiig dáhtui

moderáhta dárogielhámi, dan livčče mánát dovdat buo-

remusat. Muhto fámolaš ráđđeaddit dáhtto radikála

dárogiela. Maŋibut vuite dán gilvvu. Šattai measta ol-

lásit radikála dárogielgiellahápmi, das ledje dan áiggi

fámolaš ovddas- ja bealušteaddjit.

Giella lei stuorra hástalus. Stuorradiggi mearridii

1848:s ahte buohkat galge hállat dárogiela ja sáme-

gielat mánát galge oahppat dárogiela skuvllas. Oahp-

pit eai ožžon hállat eatnigielaset, eai oppa skuvllašiljus

ge. Oahpaheaddjit ožžo bálkká ja bonuslasáhusa dađe

mielde man galle sápmelaš oahppi sii nagadedje oahpa-

hit hállat dárogiela.

Sámi álbmot massii iešluohttámuša maŋŋil go ledje

máŋgga buolvva čađa sordojuvvon sihke giela ja oskku

dihtii. Sámegielgielddus skuvllain loahpahuvvui belo-

hahkii 1950-logu loahpageahčen. Go juo Stuorradig

gi lei mearridan dáruiduhttima 1848:s, lei dušše Stuor-

radiggi mii sáhtii rievdadit dán mearrádusa. Stuorra

diggedieđáhus no. 21 mii bođii 1962–1963 cealká nan-

nosit ahte sápmelaččain lea seammá vuoigatvuohta gil-

lii ja kultuvrii go earáin, dat mearkkašii ahte eai galgan

dáruiduhttojuvvot. Dáruiduhttin nappo loahpahuvvui

virggálaččat miessemánu 27.b. 1963.

Margarethe Wiig čálii reivve Girko- ja oahpahusdepar-

tementii guovvamánus 1940:s ja sus lei dákkár áigumuš

girjjiin:

1. Sámemánát berrejit oahppat lohkat nu álkket go

vejolaš. Sii galget nu uhccán go vejolaš oažžut dak-

kár bargguid mat orrot veadjemeahttumat. Mánát

galget oahppat lohkat sámegiela ovdal go álget oahp

pat biibbalhistorjjá ja čilgehusaid sámegillii.

2. Girji galgá vuolggahuvvot sámi birrasis ja jurdda

šeamis. ABC-girjjiin mii háliidit oahpahit sidjiide:

a) Lohkat

b) Lohkat sihke dárogillii ja sámegillii

c) Lohkanmáhtuset mielde oahppat dárogiela

d) ABC-girjjiin dáhtut addit sidjiide juoga das

maid min mánát ožžot buot sin girjjiin ja duhko-

rasain, juoga mii sáhttá eallit sin mielas, čuovgat

sidjiide ja veahkehit sin šaddat olmmošin geain lea

eallinmokta

e) Váldoulbmil sámemánáid skuvllavázzimis lea

dahkat sin ovttadássásaš gilvaleaddjin earáiguin,

addit sidjiide dárkilis dieđuid ja juoga mii lea árvvo

laš olles sin eallimii

Dáruiduhttin nappo loahpahuvvui

virggálaččat miessemánu 27.b. 1963.