Sámis / Sámen 30

62 Sámis 30/2019 SIJ DIEHTIN ÅLLÅSIJT makkár luondo såjtij årrot gånnå sij viessun. Sij gárvedin ietja gájkka majt dárbahin. Sij diehtin gájkka luondo vattáldagáj birra, dálkij birra, gávtse jábij birra , jåhtemij birra ja nav vil uddnik. Ællosáme vuolen lidjin ællosvájnnasa ja dærno. Ja divna daj ællobarggi vuollelin de lidjin ietjá sáme, duola degu guollársáme. Da lidjin sáme gudi massám boahttsujt ja dajna vuogij ietjasa boanndudagáv ja sábmelasj árvov. Sij gudi lidjin årrum merrasáme ja gænna ællim årrum boahttsu, sij etjin åvvå lågåduvvam sábmen. SVIERIGIN ETJIN ÅVVÅ galga avtak gåhttjot sábmen jus ij lim boatsojsábme. Boatsojsáme dåppen ållu moarádin ja ruojav dahkin jus aktak gåhtjudij dajt sábmen gænna ællim boahttsu. ETJIN DAL SIJ aktak, muhtem boatsojsáme, sidá gahttjat nav vuolos ahte sij álggin guollit, láddit, jågŋit, berunijt sáddjit, návrrahijt sáddjit ja årrogoahtet avtan sajen jagev birra. Boatsojsáme bilkkedin dajt sámijt gudi lidjin láddáduvvam, gejn ællim boahttsu, gejn ij lim desste sámegiella, gænna lij dåssju nievres sámegiella ja gudi viessun gå bårrin berunijt ja guolijt. Da val lidjin riekta sáme gudi bårrin boahttsubiergov, adámijt tjiesskin ja muhttijn rávdov majt ietjá bivddám dåppen giessesajen váren. ÆLLOSÁME VUOSSAN GALGAJ agev gåjkkebierggo masta tsábadit duolbba gáhko guorraj gå lidjin káffabåttå. De val. Ájten dal siján gahtsahin ållo ruojve ma lidjin gåjkkådum. Sij lidjin riekta sáme. De javla. VALLA, ÆLLIM VAL divna ællosáme dale dakkár goarsás hijtama. Imáj la dat galla: Muhtem judos - boatsoj - vaddá státusav sábmáj. Ienemus oasse sámijs, sij ælla ællosáme ja sihti årrot sáme ja dálla sij ællosámijt e åvvå desste jerudalá. Bátsudisá ællosámij hierárkijas vuojnnuji da muhttijn nuortta Svierigin ja Sis-Finnmárkon, daj lunna gudi má halijdi anedit gihtta dajs dålusj vuogijs. GÅNNÅ SÁMIJ ÅRUDAGÁ lidjin ja ællim boahttsu, de dajn bájkijn aj lidjin hierárkija. BAJEMUSÁN DAKKÁR SAJIJN lidjin muhtem boandás merrasáme ja ietjá lágásj sáme gudi lidjin dålusj máhttojs ma lidjin dåbddusa ja gen máhttojn lidjin årrum juohkkir mihtos ulmutja. Siján lidjin stuorra ednama ja bájke gånnå slihtura. Siján aj stuorra guollimvanntsa, ållo vierme, nuohte ja ietjá bivddem vædtsaga. LUONDOS SIJ MÁHTTIN ålov viedtjat, duola degu vuovdes dimmbarijt, råvajt, jærpålajt ja dållåmuorajt majt vuobddin dakkár sajijda gånnå dale da etjin luondon gávnnu. Sij bivddin rievsagijt, riehpihijt ja ietjá návdijt. Sij láddijin, jågŋijin, suojnnijin allasisá. Vuojnnunagá ållo vuobddet ja biedniga båhtin bursajda. Sij lidjin boandás ulmutja. SIJ SÁGASTIN TJIELGGA sámegielav. Sij álu maneldin badjela rijkarájáv Vuona rijka ja Svieriga rijka gaskav. Ållu dålen sij oasestin ja vuobddin gálvojt majt ællosáme noadehierkij guottadin badjela várij. Muhtema lidjin ristagisá ja nágina sijás lidjin