Sámis 31

Sámis 31/2020 43 DÁT LEI OKTII DEANUGUOVLLU GUOVDDÁŠ Čohkohallat gos nu reserváhtas láđasmánnun cuoŋománus ja oaidnit mo mearra ahcá badjel golbma mehtera, ja dan seammás dat speadjalastá vilges muohtaváriid ja mánoheabi, dat lea vásáhus mii buohkain galggašii muhtumin leat. Olbmui sáht­ tá leat beanta dálkkas fierváčáhcin váccašit sáttocoagániin birastahttojuvvon loh­ kameahttun lottiiguin geahčadettiin mo sáddot leat hervejuvvon, oaidnit ealliid bázahusaid, skálžoráiggiid sáddos ja imašlaš muhkkeduvnniid maid fiervámáh­ tu lea ráhkadan. Miehtá reserváhta oainnát maid bázahusaid soađis ja ráfis, ealli­ mis ja jápmimis. Dolin dát lei Deanuguovllu guovddáš gos ásse eanemusat olbmot. Guhkesnjárga lei guovddášbáiki, Áitevággi ja Lávvonjárga čoahkkebáikkit nuortta­ bealde. Deanu vuosttas fabrihkka lei guanofabrihkka Áitevákkis, dahje Vákkis nu­ mo báiki dábálaččat gohčoduvvo. Guano lei álggus loddemuhkki mii adnui duktan dahje gilvvan. 1800-logu gaskkamuttos ásahuvvojedje máŋga duktafabrihka Finn­ márkui. Dat atne guoli ja guollebázahusaid maid goikadedje ja ferdnejedje jáffun. Dát jáffut adnojedje duktan. Oassi dás dolvojuvvui vákkis nu guhkás go Hambur­ gii. Deanu vuosttas dámpahápman maid huksejuvvui Vággái. Lávvonjárggas ledje fanasduojárat, rávdi, gávpi ja poasta, ja dieđusge maiddái bivdoboanddat. Deanunjálmmi oarjjabealde ledje eiseválddit/hearrát ja kirku Guhkesnjárggas, leansmánni, báhppa ja sundi ledje buot doppe. Kirkoeana lei ok­ tasaš olles dalá Detnui. Go báhppa daid áiggiid johtalii boares Deanu gielddas sáh­ tii leat guhkes áigi galledemiid gaskkas. Gildii gulai vuolle-Deatnu, Gáŋgaviika ja Bearalváhki. Giđa áigge lei girkuin hušša, go dalle galge buohkat hávdáduvvot geat dan dálvve ledje jápmán. Ii lean dábálaš hávdádit go eatnamis lei tuollu. Skuvla lei olbmuid dáluin, muhto oahpaheaddjis lei nu stuorra guovlu ahte muhtin jagiid lei mánáin lihkku jos lei eambbo go guokte vahku skuvlla. Haŋŋát