Sámis / Sámen 30

Sámis 30/2019 9 Váldočuoggát 1. Iešmearrideami berre áddet oktasaš vuođđo­ árvun, ii dušše riektin. 2. Iešmearrideami vuođđoárvvu váimmožis lea integritehta norbma. 3. Iešmearrideami guokte beali leat oktasaš (kollektiiva) ja ovttatolbmo (individuála) iešmearrideapmi. Láidehus Iešmearrideapmi lea riekti, mii riikkaidgaskasaš lága mielde gullá álbmogiidda. Dat nappo ii leat stáhtaide čadnon vuoigatvuohta. Álbmogiid iešmearridanriekti lea dohkkehuvvon guovtti olmmošvuoigatvuođaid vuođđosoahpamušas jagis 1966; Siviila- ja politihkalaš rivttiid soahpamušas ja Ekonomalaš, sosiála ja kultuvr­ ralaš rivttiid soahpamušas, mat nannejit ahte iešmearri­ deapmi lea kollektiiva olmmošvuoigatvuohta, mii guos­ ká buot álbmogiid. Eanaš eamiálbmogat lea 1970-logu rájes ovddidan dul­ koma, mii spiehkkasa stáhtaid oainnus iešmearrideamis. Go stáhtat atnet iešmearrideami vuoigatvuohtan iehča­ nassan čuoldáseapmái ja ođđa stáhtaid hábmemii, ea­ miálbmogat deattuhit ahte iehčanasvuohta ja našunal­ stáhta lea dušše okta vuohki ollašuhttit iešmearrideami. “Mii háliidit dušše stivret iežamet eallima, eat iehčanas stáhta,” lea dábáleamos vuohki čilget eamiálbmogiid politihkalaš viggamušaid iešmearrideami ektui. 1 Eanaš eamiálbmogiin vigget ollašuhttit iešmearrideami viid­ des siskkáldas politihkalaš autonomiijan, mii sihkkaras­ tá vejolašvuođaid ceavzit ja eallit sierra álbmogin ja mas álbmot beassá ovddidit iežaset servodatlaš vuogádagaid ja vieruid. Čuolbma Riektediskursa lea menddo gárži áddet ja dulkot ieš­ mearrideami. Eamiálbmogiidda lea iešmearrideapmi lea buorebutge kollektiiva vuođđoárvu – oktasaš oaid­ nu das maid álbmot atná vealtameahttumin iežas bures­ birgejupmái sihke ovttat olmmožin ja oktasaččat ál­ bmogin. 1 Dasa leat goit spiehkastagat, numo Ruonáeanan, gos measta 90% ássiin leat inuihtat ja gos lea 2009 rájes leamaš viiddis iešmearrideapmi ja politihkalaš autonomiija. Eanaš ruonáeatnanlaččaide iešmearrideapmi lea lávki dievaslaš iehčanasvuođa guvlui.