Sámis 26

28 Sámis 26/2017 Luossabivdu lea leamaš dehálaš olbmuide Sirpmá-guovl­ lus, nugo maiddái leamaš dehálaš eará giliide Deanu­ leagis. Olbmot leat bivdán luosa nu guhká go deatno- gáttis lea leamaš ássan, ja luossabivdu lea čađa áigge buk- tán olbmuide eallinláibbi. Ovdalis áiggiid leat olbmot bivdán iešguđetlágan bivdosiiguin ja ollu dáin eai leat šat odne anus. Odne báikkiolbmot golgadit, buđđot ja oggot. Mo luossa lihkada lea dan duohkenmo lea rávdn- ji, čáhcetemperatuvra ja botni. Dulvi ja coahki váikku- hit maid luosa lihkadeapmái deanus. Deanuleagi ássit leat maid vásihan ahte luosas leat oktavuođat olbmuide, elliide ja eará guliide. Luossabivdit oidnet oktavuođaid luosa ja birrasa gaskkas. Sis leat máhtut mat leat bad- jánan oktavuođaiguin sivdnádusaide ja buot earáide mat gávdnojit birrasis. Ollu Deanu bivdoárbevierut leat ovttas ja iešguđetge láhkai leamaš mielde buvtta- deamen ja doalaheamen máhtuid. Audhild Schanche lea čalmmustahttán duppal mearkkašumi sámi doahpa- gis “bivdit” Dieđut nummiris 1/2002. Bivdit lea vear- ba mas lea guokte mearkkašumi. Vuosttas lea dat maid mun gohčun dahje jearan nuppi dahkat ja nuppe beales fas bivdit guoli ja elliid. Guolásteami oktavuođas sáht- tá bivdit mearkkašit, ahte seammás go mii guolástat, de mii maiddái jearrat dahje gohččut guoli dohppet. Biv- dit-doahpaga sáhttá dasto govahallat dainna lágiin ah- te olmmoš geahččala gulahallat bures guliin bivddedet- tiin. Go luossa ieš ii sáhte muitalit gii son lea, de oažžu dat iešvuođaid olbmuid oktavuođaid bokte suinna. Vuohki oččodit dieđuid mii dát oktavuohta lea ja mo dat doaibmá, lea vuolgit hárjánan luossabivdiid mielde fatnasii. Oktavuohta praksisaid ja giela gaskkas Luossabivdu Deanus lea erenoamáš dainna lágiin ah- te árbevirolaš bivdinvuogit leat ain anus. Golgadeapmi lea suorggiduvvon vearbbas golgat . Golggadettiin, gol- gá fanas rávnjji mielde. Olmmoš gii golgada, lea ožžon namahusa golgadeaddji . Doaibma, bivdosat ja son gii doaimmaha leat buohkat suorggiduvvon seamma sá- nis, namalassii “golgat”. Giela vuođđun lea botkekeah- tes ovttasbargu birrasa ja min gaskkas, ja nu lea giella dehálaš diehtogáldu. Oaggun maid lea ovddidan máh- tuid. Sámegielas leat doahpagat mat gusket luosa lih- kadeapmái. Muhtun doaba mii geavahuvvo Deanus lea Solveig Joks Deanuluossa lea šaddan báikkiolbmuid oktavuođaid bokte lussii