Sámis 32

10 Sámis 32/2020 Muhtin eamiálbmotservodagain nissoniin lei árbe­ virolaččat alla politihkalaš ja servodatlaš mearridanvál­ di ja posišuvnnat, mat spiehkkasedje almmáiolbmuid politihkalaš ja eará rollain. Koloniála vuogádagat goit badjelgehčče daid ja máŋgga sajis dat sihkastuvvojedje eret formála mearridanstruktuvrrain. Muhtin guovlluin gávdno ain váljis diehtu dáin historjjálaš posišuvnnain ja doppe rematriašuvnna soaitá leat álkit ollašuhttit. Ea­ miálbmotservodagain gos nissoniin eai leamaš eren­ oamáš politihkalaš auktoritehta ja mearridanváldi (dah­ je gos dát diehtu ii leat gávdnamis), iešstivrema rematria­ šuvdna sáhttá liikká doaibmat veahkkeneavvun burgi­ goahtit hierarkiija iešmearridan- ja sohkabealleáššiid gaskkas. Vuosttas lávki dasa lea ahte mii hilgut gáržžes jurddašeami das, mo iešmearrideami sáhttá ovdánahttit dušše politihkalaš ásahusaid ja oassálastima bokte. Nissonat, geat oassálaste mu dutkamuššii hálle viidát iešguđet vugiin, mo sii ovddidit iešmearrideami formá­ la vuogádagaid olggobealde. Sii servet iežaset servoda­ gaid huksemii mánáid bajásgeassimiin ja oahpahemiin, eamiálbmotgielaid hállamiin iežas ja eará mánáide, pro­ teasttaide oassálastimiin, báikkálaš prográmmaid cegge­ miin ja jođihemiin, veahkaválddi oaffariid doarjumiin ja veahkehemiin, patriarkála ja heteronormatiivvalaš oai­ nnuid ja doaladumiid gažademiin servodagas ja dutka­ mušas, eamiálbmogiid iešmearrideami teoriija ovddi­ deamiin ja nu ain. Buohkat ledje ovttaoaivilis das, ahte eamiálbmogiid iešmearrideapmi ii ollašuva almmá soh­ kabealle vuoiggalašvuođa haga. Ávžžuhusat 1. Burgit hierarkiija, mii lea sohkabealle- ja ieš­ mearridanáššiid gaskkas nu ahte sohkabealle­ veahkaválddi jávkadeapmi šaddá eamiálbmogiid iešmearridangažaldagaid earutkeahtes oassin, ii juoidá man sáhttá bargat maŋŋelis. 2. Váldit dásseárvogažaldagaid oassin iešstivren­ vuogádagaid hábmemis ja huksemis álggu rájes. 3. Čiekŋudit sohkabealledásseárvvu áddejumi sámeservodagas ja áddegoahtit struktuvrralaš hehttehusaid (maiddái politihkalaš ásahusain) dan sadjái go čilget čuolmmaid ovttatolbmo váilevuođain. 4. Ságastit almmolaččat servodaga norpmaid birra ja hábmegoahtit ođđa norpmaid, maid vuođđun lea iešmearrideapmi (omd. nana miehtama nor­ bma, mii sisttisdoallá sihke ovttatolbmo gorutlaš ja eatnamiidda guoski miehtama). Girjjálašvuohta: Kuokkanen, Rauna (2008). “Sámenissonat, ’árbevierru’ ja veahkaválddi hámit.” Sámi dieđalaš áigečála 1: 28-48. Kuokkanen, Rauna (2014). “Gean jietna? Hvem sin stemme?” G ába 1: 6-34. Porter, Robert B. (1999). “Decolonizing Indigenous Governance: Observations on Restoring Greater Faith and Legitimacy in the Government of the Seneca Nation.” Kansas Journal of Law and Public Policy 8(2): 97-141. Simpson, Leanne Betasamosake (2017). As We Have Always Done. Indigenous Freedom through Radical Resistance . Minneapolis, University of Minnesota Press.