Sámis 27-28

76 Sámis 27–28/2018 ma veajeha rájes gitta dassá go lea gođđan ja nuondda­ hallá, gollá ja jápmá (nugo davvi-amerihká luossašlájat dahket). Mueller lea eko-filosofa, mii vuhtto bures čájálmasas. Mii geahččit oahpásmuvvat luosain nu bu­ res ahte beanta áddet mo ja maid dat jurddaša. Luosa friijavuohta lea guovddážis bihtá vuosttas oasis. Lea somá go luossaveajet, maŋŋil go lea sturron ja šaddan doarvái nanus jogas, vuosttas geardde deaivida mear­ rain ja mearračáziin, mo su mielas olles máilbmi rah­ pasa. Bihtás beanta sieluidahtto luossa, nu ahte dat sih­ ke ádde ja jurddaša – ja gillá, go oaidninsadji sirdása luondduluosas bibmon guollái – mii bihtás govviduvvo bio-mássan. Lea beanta lobihis dahku mo luossabiepmahat-indust­ ria lea “suoládan” ja dahkan luossa -doahpaga biepma­ guoli namahussan, nu ahte dat mii duođaid lea luossa, ferte gohčodit villa-luossan. Manin eai geavat rivttes na­ mahusa; gilvva-luossa dahje jo luossa-lonohus, go olles biepmahathommá muittuha veaháš mo eatnanvuložat dolin vigge lonuhit olbmománáid gufihtármánáin. Luossa-šaddadagat báidnet luossanáli, seaguhit dasa biepmaguoli iešvuođaid nu ahte olles nálli áiggi vuollái vuoimmehuvvá, ja duohta luossa gártá vártnuhis dillái bio-mássa guoli ektui. Gehččon álgoálbmotperspektiiv­ vas biepmaluossahommá rihkku luonddu vuogi ja áitá dan dihtii dan gaskavuođa mii leamaš olbmuid, guovllu ja luosaid gaskkas. Bihtás leat guokte muitaleaddji, Tiril Bryn ja Martin Mueller, geat vurrolaga hui eallasit ja vuohkkasit mui­ taleaba luosa eallima birra, seammá áigge go neaktiba luosa. Muitalusa oassin leat maiddá Torgeir Vassvika iešdahkkon luođit, mat leat mielde loktemin čájálmasa návddašeaddji dássái, go dat muitalit iežaset historjjá šuoŋaid ja čuojanasaid bokte. Bihttá lea sihke dáiddá ja dokumentašuvdna, ja váikkuha geahččiide go dan mui­ talus deaivá dovdduid. Buoremus čilgehusat han leat ge dat mat čuhcet sihke sivvui, millii ja jierbmái. Biht­ tá galggašii čájehuvvot sihke skuvllain, kulturviesuin ja luossabiepmahagain, vai eanebut oahpašedje áddet relašuvnna luondu-olmmoš-luossa.