Sámen 2

12 Sámen 2/2017 S áme rijkatjåhkanime birra mij lij Roandema stá­ dan jagen 1917, dan birra le tjáledum ållo. Daj ájgij ålluj ma li dalutjis mannam, le dat tjåhkani­ bme sjaddam årrot degu vuostasj vuosádus gåktus sáme etnopolitihkalasj lihtadusá guovsoj le vuolastam. Dåh­ ku tjåhkanaddin láhkusij 150 oassevállde, valla dájs lid­ jin dåssju gålmås nuorttasáme Råmså ja Finnmárko fyl­ kajs. Gå oassevállde lidjin geográfalattjat nav tjuollot, de le dat oadtjum moadda åtsådiddje gæsátjit tjoahkkáj juh­ te politihkalasj iesjdiehto vuojnnugådij vuostak jurra daj lunna, oarjelsámij lunna. Iesjdiehto, åvdemusát El­ sa Laula Renberga ja Daniel Mortensona bargo baktu (Otnes 1970, Salvesen 1979). Valla nåv gåktus Regnor Jernsletten le vuosedam (1986, 1991) de histåvrrå ij le nåv avtaraják ja mij de galggap lagábuj gæhttjat gåktus sáme orgániserim barggo lij daj jagij sinna. Makkár rijkatjåhkanime lij dát? Gitta udnásj bæjvváj javlladuvvá dan tjåhkanime birra mij lij Roandemin, dat lij vuostasj bálle gå sáme tjåhka­ nin ulmusjtjerda aktisasjvuoda birra ja bigodin sij lid­ jin Vuona rijka sámepolitihka vuosstáj. Le dat dal gal­ la ietjasdis duohta, valla ájádusá båhti juoktá vuosstá­ lahkkoj dajna gå tjåhkanibme ienemusát lij oarjjelsámij dáhpádus. Sivva dasi le tjåhkanime oasseválldij duo­ gátja ja gå vuojnnep makkár mærrádusájt tjåhkanibme dagáj. Boatsojsujtto oahttse Kristian Nissen lij guovdásj ålmåj dan tjåhkanimen (Otnes, 1970, Jernsletten 1986) ja sån de gæssá tjoahkkáj ja giehttu gå daj 150 oasse­ válldij siegen lidjin "90 jali 100 vuona jåhttesáme jali ie­ meårro vuona sáme gudi berustin boatsojsujtov" (Bor­ gen 1997:118). Sån gut álgadij tjåhkanimev, Elsa Laula Renberg, lij aj dalloj javllam njuolga mij lij tjåhkanime ulmme, namá­ lattjat boahtet åvtå aktisasj sáme vuojnnuj mij guosská "boatsojguohtomij ássjáj ja sámeláhkaj." Sivva dasi lij dat barggo mij lij manoj nanna åtjudit ådå boatsojsujtto­ lágav. Ja da moattegerdak evtudusá ma guosskin sáme­ láhkaj, sjaddin de duogátjin åvvå oarjjelsáme senbru­ dagá ságastallamijda. Boatsojsujtto lij ájnnasamos æládusvuohke oarjjelsá­ me dáfojn ja dåk 1800-tállav tjadá lassánin rijdo vuo­ na bånndurij. Sierralágásj rijddoássje lij dat, láhkaj bieja­ dum, åvdåsvásstádus mákset buohtojt – mij sámij mie­ la milta lij ilá buore bånndurijda. Ietjá váttesvuohta lij gåktus Svieriga biele boatsojsámij gænna lidjin ienep viejtok ælo. Sijáj sujttimvuohke vájkkudij álu váttesvuo­ dajt Vuona bielen gå ælo mastadin ja sjaddin gássjela Rijkatjåhkanibme jagen Ivar Bjørklund 1917 ja sámelihtudis